مدیریت جنگل‌های شمال ایران به کجا رسید؟

به گزارش پایگاه خبری ونیزان؛ به نقل از ایسنا، نقی شعبانیان افزود: از سال ۳۷ تا سال ۹۶ یک سری طرح‌های جنگلداری اجرا شده است. طرح جنگلداری برای ۵۰ درصد جنگل‌های شمال ایران داشتیم و هدف اصلی تمام طرح‌ها تا قبل از سال ۹۶ برداشت چوب بود البته در طرح فنی فعالیت‌های حفاظتی، حمایتی و احیایی نیز پیش‌بینی شده بود.

وی اضافه کرد: این طرح‌ها خیلی خوب بود ولی در همه آن‌ها برداشت چوب از جنگل یک هدف اصلی بود این در حالیست که طی سه چهار دهه اخیر با افزایش دانش اکولوژیک، بوم‌شناسی و زیست‌شناسی نگاه و رویکرد دنیا به جنگل عوض شده است، به‌طوری‌که تا پیش از آن جنگل را به عنوان منبع تولید چوب می‌دیدند و در کنار آن محصولات غیر چوبی بود که زمانی به آن محصولات فرعی می‌گفتند و بعد از مدتی به آن محصولات غیرچوبی اطلاق کردند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: طی دو سه دهه اخیر بیشتر موضوع خدمات زیست محبطی جنگل برجسته شده است یعنی امروزه خدمات غیرچوبی یا غیر بازاری جنگل و خدمات چوبی جنگل می‌گوییم.

وی افزود: طی یکی دو دهه در ایران همین نگاه وجود داشت و در طرح‌های قبل از سال ۹۶ همین نگاه کم و بیش دیده می‌شد، به‌طوری که میزان برداشت چوب از جنگل به‌تدریج کاهش ‌یافت و از حدود ۳ میلیون متر مکعب در سال به کمتر از ۵۰۰ هزار متر مکعب در سال رسید. این نشاندهنده تغییر دیدگاه ما به اکوسیستم جنگل بود یعنی خدمات غیر چوبی و غیر بازاری در این طرحهای جنگلی خود را نشان می‌داد.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به برنامه ششم توسعه گفت: در سال ۹۶ بند پ ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه بر توقف بهره‌برداری چوب از جنگل‌های شمال تاکید کرد، یعنی عملا اجرای طرح‌های جنگداری قبلی متوقف و قرار شد بر اساس این ماده طی سه سال برای جنگل هیرکانی طرح جایگزین تحت عنوان طرح «مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی» تهیه شود اما این هدف به دلیل مشکلات ساختاری ، اعتباری و… محقق نشد.

وی اضافه کرد: هفت سال از ابلاغ این برنامه می‌گذرد و از سال ۱۴۰۲ تهیه طرح‌ها شدت گرفته و اعتبارات لازم برای تهیه طرح‌ها کم و بیش فراهم شده است.
شعبانیان درباره اقدامات انجام شده برای تهیه طرح مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی گفت: این طرح یک بخش مقدماتی داشت که باید دستورالعمل‌ها و شرح خدمت تهیه و مشخص می‌شد که این کار با همکاری دانشگاهیان، پژوهشگران و بخش اجرا انجام شد. بعد از آن فاز نیمه تفصیلی آغاز شد چون باید عرصه‌های هیرکانی را آمایش و بر اساس توان اکولوژیک این عرصه‌ها، کاربری آن‌ها را مشخص می‌کردیم. این کار انجام شد یعنی در سراسر عرصه‌های هیرکانی که حدود ۲.۹ میلیون هکتار است، بر اساس توان اکولوژیک کاربری عرصه‌ها را مشخص و نقشه‌های لازم را تهیه کردیم.

وی ادامه داد: بر اساس توان اکولوژیک ۹ کاربری برای عرصه‌های هیرکانی مانند کاربری‌های جنگلی، آبزی‌پروری، مرتعی و کشاورزی تعیین و نقشه ها تهیه شد.

استفاده از ظرفیت‌های مختلف برای تهبه طرح تفضیلی مدیریت جنگل‌های هیرکانی
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان اینکه الان در فاز تفضیلی طرح مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی هستیم، اظهارکرد: در این فاز کارشناسان باید به عرصه وارد شوند و طرح‌های تفضیلی – اجرایی برای هر یک از پهنه‌های کاربری تهیه کنند، یعنی یک برنامه عملیاتی و کاری ارایه دهند.

وی اضافه کرد: کل عرصه‌های هیرکانی به ۱۰۴ حوزه تقسیم شده است که طی سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ برای ۴۵ حوزه در حال تهیه طرح هستیم و برای انجام این کار از ظرفیت کل کشور مثل شرکت‌های مشاوره‌ای استفاده می‌کنیم اما متاسفانه تعداد این شرکت‌ها خیلی محدود است ولی به عنوان یک ظرفیت، حوزه‌هایی را به مزایده گذاشتیم و این شرکت‌ها قرارداد بستند.

شعبانیان دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی را یکی دیگر از ظرفیت‌های مورد استفاده برای تهبه طرح تفضیلی مدیریت جنگل‌های هیرکانی ذکر و اظهارکرد: سازمان منابع طبیعی با دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی مکاتبه کرد و بیشتر دانشگاه‌ها برای همکاری اعلام آمادگی کردند و با برخی دانشگاه‌ها به مرحله انعقاد قرارداد رسیده است.

وی اضافه کرد: با بیشتر دانشگاه‌های واقع در مناطق هیرکانی به علاوه دانشگاه‌ها و موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور قرارداد بسته شده است و قرار است آن‌ها به منظور تدوین طرح‌های مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی کمک کنند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در ادامه گفت: ظرفیت دیگر استفاده از توان کارشناسی درون و برون سازمان منابع طبیعی است. بدین منظور نیروهایی را از درون و حتی بیرون سازمان شناسایی و آزمونی را برگزار کردیم. در ادامه گروه‌هایی را برای هر یک از استان‌ها مشخص و اکیپ‌بندی کردیم.

وی با بیان اینکه تلاش کرده‌ایم از همه ظرفیت‌ها برای تدوین به‌موقع طرح‌ها استفاده کنیم، اظهارکرد: قصد داریم تا سال ۱۴۰۶ برای ۱۰۴ حوزه طرح‌ها را تمام کنیم و به اجرا بگذاریم . با روند کنونی احتمال دارد بتوانیم ۱۴۰۵ طرح‌ها را به اتمام برسانیم و وارد مرحله اجرا شویم.

شعبانیان درباره آثار اجرای این طرح بر جنگل‌های هیرکانی گفت تفاوت طرح مدیریت جایگزین با طرح‌های قبل از ۹۶ این است که در این طرح‌ها بهره‌برداری صنعتی چوب هدف نیست بلکه مبنای اصلی آن‌ها شاخص‌های اکولوژیک، اجتماعی و اقتصادی است و برای ارتقای این سه شاخص برنامه‌ریزی می‌کنیم. هدف اصلی پایداری جنگل‌های هیرکانی است و برای دستیابی به این هدف شاخص‌هایی وجود دارد که باید همه آن‌ها را درکنار هم دید، پس هدف اصلی برداشت چوب نیست.

وی تصریح کرد: در جهت رسیدن به شاخص‌های پایداری جنگل ممکن است مجبور به قطع درختان در برخی مکان‌ها شویم. زادآوری، تنوع قطری، ترکیب گونه‌ای و و توانایی اشکوب بندی از شاخص‌هایی است که اگر لازم باشد در طرح‌های تفضیلی پیش‌بینی می‌شود.

شعبانیان در پایان گفت: با اجرای این طرح‌ها انتظار داریم شاخص‌های پایداری جنگل‌های هیرکانی ارتقا یابد، تنوع گونه‌ای و زیستی افرایش یابد و تعامل بین بخش اجرا، تحقیقات و آموزش بیشتر و از نظر اجتماعی زندگی مردم آسان‌تر شود.